Được chuyên gia kiểm duyệt
Bài viết này đã được đội ngũ chuyên gia của chúng tôi trong lĩnh vực định cư quốc tế xem xét kỹ lưỡng để đảm bảo tính chính xác và chất lượng thông tin. Tìm hiểu thêm về Các tiêu chuẩn nội dung bài viết của VICTORY.
Quốc tịch không chỉ là quyền định danh cá nhân, mà còn là nền tảng pháp lý để một người được cư trú, làm việc, đi lại và hưởng các quyền lợi công dân tại một quốc gia. Tuy nhiên, không phải ai cũng duy trì được quốc tịch của mình suốt đời. Trên thực tế, có những trường hợp mất quốc tịch – dù do cá nhân tự nguyện, do vi phạm pháp luật hay do quy định của từng quốc gia.
Bài viết này giúp bạn hiểu rõ khái niệm mất quốc tịch là gì, những tình huống có thể dẫn đến việc mất quốc tịch trong năm 2025, và những rủi ro pháp lý đi kèm. Đây là thông tin quan trọng dành cho người nhập cư, người mang hai quốc tịch, hoặc đang có ý định thay đổi nơi cư trú lâu dài.
Mất quốc tịch là gì?
“Mất quốc tịch” là tình trạng pháp lý khi một người không còn được công nhận là công dân của bất kỳ quốc gia nào. Theo Công ước 1954 của Liên Hợp Quốc về người không quốc tịch, người không quốc tịch là “người không được coi là công dân theo luật bất kỳ quốc gia nào”.
Theo thống kê của UNHCR vào cuối năm 2024, có ít nhất 4,4 triệu người không quốc tịch trên toàn cầu. Đây là con số được xác minh, trong khi thực tế có thể cao hơn.
Mất quốc tịch có thể do:
- Chủ quan – tự nguyện từ bỏ vì cá nhân muốn nhập quốc tịch khác.
- Bị tước – chính phủ chủ động thu hồi khi mắc vi phạm nghiêm trọng.
- Tự động mất – theo luật quốc tịch của từng nước, ví dụ không duy trì quốc tịch hoặc nhận một quốc tịch khác (nếu luật cấm).
Phân biệt mất quốc tịch với các khái niệm khác
| Khái niệm | Mô tả |
| Từ bỏ quốc tịch | Hành động tự nguyện của cá nhân, thường để chuyển sang quốc tịch khác. |
| Tước quốc tịch | Hành động cưỡng chế của nhà nước, thường do vi phạm nghiêm trọng, như gian dối hoặc gây nguy hiểm cho quốc gia. |
| Mất quốc tịch | Kết quả của việc từ bỏ, bị tước, hoặc bị mất tự động theo luật (ví dụ khi nhập quốc tịch khác ở một số nước châu Âu). |
Mất quốc tịch là hậu quả pháp lý nặng nề dẫn đến tình trạng không quốc tịch nếu không có quốc tịch thay thế, gây ra loạt hệ quả như không cư trú hợp pháp, không đi lại, không được hưởng phúc lợi.
Các trường hợp phổ biến dẫn đến mất quốc tịch (cập nhật 2025)
Mất quốc tịch có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau: tự nguyện từ bỏ, bị tước hoặc do luật quốc gia quy định. Sau đây là các trường hợp phổ biến và thực tiễn được cập nhật mới nhất.
Từ bỏ quốc tịch theo nguyện vọng cá nhân
Đây là trường hợp phổ biến nhất, xảy ra khi một cá nhân chủ động làm đơn xin thôi quốc tịch để nhập quốc tịch của quốc gia khác — đặc biệt trong các nước không cho phép song tịch như Nhật Bản, Singapore, Saudi Arabia, Ấn Độ, Trung Quốc, Slovakia, Hà Lan.
Ví dụ: Singapore cấm song tịch hoàn toàn. Nếu một công dân Singapore có quốc tịch khác sau khi sinh ra, họ sẽ phải từ bỏ quốc tịch Singapore. Nếu không, quốc tịch Singapore sẽ bị chấm dứt tự động.
Lưu ý: Một số quốc gia yêu cầu phí và quy trình pháp lý nghiêm ngặt khi làm thủ tục từ bỏ quốc tịch.
Xem thêm: Nhập tịch Mỹ có mất quốc tịch Việt Nam không?
Tước quốc tịch do hành vi vi phạm pháp luật
Tước quốc tịch không xuất phát từ ý chí cá nhân mà do quyết định hành chính hoặc tư pháp từ phía chính phủ vì người đó đã vi phạm nghiêm trọng luật pháp.
Các hành vi thường bị xem xét tước quốc tịch:
- Gian lận khi xin nhập tịch: Khai sai lý lịch, che giấu tiền án.
- Phản bội tổ quốc, tham gia tổ chức khủng bố.
- Vi phạm nghĩa vụ quân sự (trong một số nước vẫn áp dụng như Hàn Quốc).
Tình trạng sau tước quốc tịch: Người bị tước có thể trở thành người không quốc tịch, gặp khó khăn trong cư trú và bảo vệ pháp lý. Ở một số quốc gia (như Đức, Pháp, Úc), người bị tước quốc tịch có thể kháng cáo ra tòa.
Mất quốc tịch tự động theo luật
Trường hợp này không cần quyết định từ cá nhân hay chính phủ mà xảy ra do các điều kiện pháp lý đã được quy định sẵn trong luật quốc tịch. Một số quốc gia áp dụng quy định mất quốc tịch tự động nếu cá nhân:
- Không duy trì nơi cư trú tối thiểu sau khi nhập tịch (ví dụ: Na Uy, yêu cầu liên kết đủ với đất nước sau khi nhập tịch) .
- Không khai báo khi có quốc tịch khác trong trường hợp luật cấm song tịch (như Đức từ trước 2024, nhưng mới cho phép đa quốc tịch toàn diện từ 2024) .
Điểm quan trọng: Nhiều người không hề biết mình đã mất quốc tịch vì vi phạm các quy định cư trú hoặc không đăng ký thông tin đúng hạn.
Trẻ em mất quốc tịch do hồ sơ cha mẹ hoặc luật quốc tịch
Trẻ em có thể mất quốc tịch nếu rơi vào các trường hợp sau:
- Cha mẹ bị tước hoặc từ bỏ quốc tịch mà không thực hiện thủ tục chuyển tiếp cho con.
- Trẻ em sinh ra ở nước ngoài nhưng cha mẹ không đăng ký quốc tịch đúng thời hạn theo yêu cầu của nước gốc.
- Ở các nước theo hệ thống jus sanguinis (quốc tịch theo huyết thống), nếu cha mẹ không duy trì liên hệ quốc tịch thì con có thể không đủ điều kiện giữ quốc tịch khi đến tuổi trưởng thành.
Hệ quả: Trẻ có thể bị mất cơ hội học tập, bảo hiểm, và cư trú nếu không có quốc tịch hợp pháp.
Xem thêm: Cập nhật 10 quốc gia tự động nhập tịch theo nơi sinh (Jus Soli)
Một số quốc gia quy định cụ thể về mất quốc tịch năm 2025
Tùy vào chính sách của từng quốc gia, việc mất quốc tịch có thể xảy ra do tự nguyện, do vi phạm quy định nhập tịch, hoặc do các yếu tố pháp lý khách quan. Dưới đây là các quy định cụ thể năm 2025 tại một số quốc gia.
Hoa Kỳ (United States)
Không tự động tước quốc tịch Mỹ nếu một người nhập quốc tịch khác (theo INA § 349) – trừ khi có hành vi chủ động từ bỏ hoặc tham gia hành động gây tổn hại đến lợi ích quốc gia.
Các hành vi có thể dẫn đến mất quốc tịch bao gồm:
- Tự nguyện tuyên bố từ bỏ quốc tịch trước viên chức lãnh sự.
- Gia nhập quân đội nước ngoài đang có xung đột với Hoa Kỳ.
- Thực hiện hành vi phản quốc hoặc tham gia tổ chức khủng bố.
Tuy nhiên, Tòa án Tối cao Mỹ yêu cầu phải có bằng chứng rõ ràng về ý định từ bỏ quốc tịch, do đó các trường hợp mất quốc tịch không phổ biến và cần xét duyệt kỹ.
Nguồn: INA 8 U.S.C. § 1481 (Section 349)
Xem thêm: Có quốc tịch Mỹ có bị trục xuất không?
Canada
Không tự động mất quốc tịch Canada khi người mang quốc tịch Canada nhận thêm quốc tịch khác – Canada cho phép song tịch.
Tuy nhiên, người có thể bị mất quốc tịch nếu:
- Từ bỏ quốc tịch theo yêu cầu cá nhân (phải nộp đơn và được chấp thuận).
- Được phát hiện gian lận khi nhập tịch (ví dụ: khai sai lý lịch, tiền án…).
Đặc biệt, trước năm 2009, có những người được gọi là “Lost Canadians” bị mất quốc tịch do quy định về “first generation limit” – nếu không đăng ký quốc tịch khi đủ 28 tuổi. Luật mới năm 2024–2025 (Bill C‑3) đang khôi phục quốc tịch cho những trường hợp này.
Nguồn: Citizenship Act – Canada
Đức (Germany)
Từ năm 2024, Đức đã sửa luật để cho phép đa quốc tịch, nhưng vẫn quy định:
- Công dân Đức sẽ mất quốc tịch nếu tự nguyện nhập quốc tịch khác mà không xin phép trước (áp dụng với người nhập tịch trước luật mới).
- Trẻ em sinh ra ở nước ngoài không giữ liên hệ với Đức có thể mất quốc tịch nếu không đăng ký giữ quốc tịch đến tuổi trưởng thành.
Nguồn: Staatsangehörigkeitsgesetz – German Nationality Act
Pháp (France)
Pháp cho phép song tịch và không tự động tước quốc tịch nếu người dân có thêm quốc tịch khác.
Tuy nhiên, quốc tịch Pháp có thể bị mất nếu:
- Người mang quốc tịch Pháp chủ động từ bỏ quốc tịch.
- Trong một số trường hợp hiếm, nếu có hành vi gây hại nghiêm trọng đến quốc gia (như khủng bố), quốc tịch có thể bị thu hồi – nhưng phải có phán quyết từ tòa án và chỉ áp dụng với công dân có hai quốc tịch (để tránh người không quốc tịch).
Nguồn: Code Civil – Article 25 et suivants
Nhật Bản (Japan)
Nhật Bản không cho phép song tịch. Nếu công dân có quốc tịch nước ngoài thì:
- Phải chọn giữ một quốc tịch trước tuổi 22 (hoặc trong vòng 2 năm nếu có thêm quốc tịch sau tuổi 20).
- Nếu không lựa chọn đúng hạn, bị mất quốc tịch Nhật một cách tự động.
- Việc thực thi nghiêm ngặt đã được Tòa án Tối cao Nhật Bản xác nhận là hợp hiến vào năm 2023.
Singapore
Singapore cấm song tịch tuyệt đối. Nếu công dân Singapore nhận thêm quốc tịch khác:
- Phải từ bỏ quốc tịch mới hoặc quốc tịch Singapore.
- Nếu không, sẽ bị thu hồi quốc tịch Singapore thông qua quyết định hành chính.
Nguồn: Singapore Constitution – Article 135
Slovakia
Theo luật quốc tịch Slovakia:
- Người dân mất quốc tịch nếu nhận quốc tịch nước khác mà không được phép.
- Tuy nhiên, luật mới năm 2022–2025 cho phép giữ quốc tịch trong một số trường hợp nếu có “mối liên hệ thực tế” với Slovakia.
Nguồn: Slovak Citizenship Act
Hệ quả pháp lý khi mất quốc tịch
Việc mất quốc tịch không chỉ là mất tên trong sổ hộ chiếu – đó là mất tư cách pháp lý, khả năng sống, học tập và làm việc. Dưới đây là những hậu quả phổ biến.
- Trở thành người không quốc tịch (stateless): Theo UNHCR, người không quốc tịch thường không được công nhận và “đang sống trong tình trạng pháp lý mơ hồ, không được tiếp cận giáo dục, y tế, việc làm và đi lại”.
- Mất quyền tiếp cận các quyền công dân:
- Không có hộ chiếu: không thể đi lại quốc tế.
- Không có quyền cư trú: dễ bị trục xuất nếu cư trú ở nước ngoài không hợp pháp.
- Mất quyền hưởng phúc lợi: giáo dục miễn phí, bảo hiểm y tế, trợ cấp xã hội,…
- Gia đình có thể bị ảnh hưởng kèm theo: Tại Mỹ, nếu một người bị tước quốc tịch, con hoặc vợ/chồng từng nhập tịch theo họ cũng có thể mất quốc tịch nếu ngoại trừ không cư trú ở Mỹ hoặc bị tước do gian dối .
- Khó khăn pháp lý trong xác định quyền định cư: Người không quốc tịch thường bị giới hạn quyền tiếp cận pháp lý, dễ bị tù không rõ lý do, không được bảo vệ dưới hệ thống luật định.
- Gặp rủi ro trục xuất và sống bất hợp pháp: Các ví dụ thực tế cho thấy nhiều người bị trục xuất khỏi nước đang cư trú vì không còn tư cách pháp lý. Ví dụ nhóm 10 người Bhutanese, từng nhập cư Mỹ, bị đưa đến Nepal mà không được bất kỳ quốc gia nào công nhận – dẫn đến tình trạng sống trong con đường trục xuất vòng quanh.
- Giải pháp hạn chế và các thủ tục khắt khe: Các quốc gia có quy trình kháng cáo nhưng thường phức tạp và tốn kém, không phải lúc nào cũng bảo vệ được quyền lợi. UNHCR và Liên minh châu Âu đang thúc đẩy quyền được quốc tịch và cải cách pháp luật quốc tịch để tránh việc tạo ra người không quốc tịch
Có thể khôi phục quốc tịch đã mất không?
Có. Tuy nhiên, việc khôi phục quốc tịch phụ thuộc vào luật pháp của từng quốc gia.
Phụ thuộc vào luật từng quốc gia
Một số quốc gia cho phép khôi phục quốc tịch nếu đáp ứng đủ điều kiện cụ thể, bao gồm:
- Từng là công dân và mất quốc tịch do lý do hợp pháp (tự nguyện từ bỏ, bị tước, hoặc mất tự động).
- Có thời gian cư trú tối thiểu, có giấy tờ chứng minh liên hệ thực tế (ví dụ gia đình, nơi sinh sống).
- Cam kết tuân thủ nghĩa vụ công dân hiện hành.
Quy trình thường bắt đầu bằng việc nộp đơn chính thức, kèm hồ sơ, và trải qua giai đoạn xét duyệt dài từ vài tháng đến nhiều năm tùy từng quốc gia.
Các quốc gia dễ khôi phục hơn (ví dụ: Đức, Canada, Ireland)
- Đức: Theo Điều 116(2) Hiến pháp Đức, người từng mất quốc tịch do chế độ Quốc xã (1933–1945) và hậu duệ của họ có quyền nhận lại quốc tịch mà không cần từ bỏ quốc tịch hiện tại.
- Canada: Bill C‑3 (2025) mở đường cho những người gọi là “Lost Canadians” – gồm ngành hậu duệ và những người mất quốc tịch do quy định cũ – có thể tự động khôi phục quốc tịch nếu có đủ 1,095 ngày (3 năm) cư trú ở Canada trước khi sinh hoặc nhận nuôi
- Ireland: Cho phép khôi phục quốc tịch nếu người mất là hậu duệ trực hệ, với hồ sơ minh chứng quan hệ huyết thống — quá trình đơn giản hơn so với nhập tịch mới.
Nhiều nước châu Âu như Pháp, Bỉ, Áo có quy định cho phép khôi phục quốc tịch nếu mất do lỗi kỹ thuật hoặc yêu cầu cá nhân (nộp đơn, chứng minh liên quan).
Lưu ý: Người từng mất quốc tịch nên tìm hiểu rõ luật quốc tịch tại quốc gia liên quan và liên hệ với chuyên gia để được hỗ trợ đúng quy trình, tránh trường hợp bị từ chối do thiếu điều kiện pháp lý hoặc giấy tờ cần thiết.
Lưu ý quan trọng để không bị mất quốc tịch
Việc mất quốc tịch có thể xảy ra do những sơ suất tưởng chừng đơn giản. Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp bạn duy trì quốc tịch an toàn, hợp pháp khi định cư hoặc nhập tịch tại quốc gia khác.
Hiểu rõ luật quốc tịch của từng quốc gia
Mỗi quốc gia có quy định riêng về duy trì, từ bỏ hoặc mất quốc tịch. Ví dụ:
- Nhật Bản yêu cầu người có song tịch phải chọn 1 quốc tịch trước tuổi 22.
- Đức yêu cầu xin phép trước khi nhập quốc tịch nước khác để tránh mất quốc tịch Đức.
Gợi ý: Nên tra cứu hoặc tham khảo chuyên gia trước khi thay đổi tình trạng quốc tịch.
Chủ động đăng ký giữ quốc tịch nếu có quy định
Một số nước yêu cầu người có hai quốc tịch phải đăng ký giữ quốc tịch gốc định kỳ hoặc trước thời hạn quy định.
Ví dụ: Trẻ em sinh ra ở nước ngoài mang quốc tịch gốc theo huyết thống có thể cần đăng ký duy trì.
Không đăng ký đúng hạn có thể dẫn đến mất quốc tịch theo quy định tự động.
Khai báo trung thực khi nhập quốc tịch mới
Tại các quốc gia cấm song tịch (ví dụ Singapore, Nhật Bản), nếu bạn có quốc tịch mới mà không khai báo hoặc không từ bỏ quốc tịch cũ đúng hạn, bạn có thể bị mất quốc tịch cũ hoặc bị xử lý hành chính.
Gợi ý: Luôn tìm hiểu kỹ về yêu cầu khai báo quốc tịch và thời gian thực hiện.
Không tham gia vào các hành vi vi phạm nghiêm trọng
Một số quốc gia có thể tước quốc tịch đã cấp nếu phát hiện:
- Gian lận trong hồ sơ nhập tịch
- Tham gia tổ chức khủng bố
- Vi phạm an ninh quốc gia
Không chỉ ảnh hưởng quốc tịch, bạn có thể mất quyền cư trú, bị trục xuất, hoặc cấm nhập cảnh vĩnh viễn.
Theo dõi thông báo và cập nhật giấy tờ đúng hạn
Một số trường hợp mất quốc tịch xảy ra vì không thực hiện đúng thủ tục hành chính (ví dụ: gia hạn hộ chiếu, đăng ký cư trú, báo cáo tình trạng quốc tịch…).
Gợi ý: Thường xuyên theo dõi thông tin từ Đại sứ quán, cơ quan hộ tịch, hoặc đơn vị tư vấn di trú để tránh rơi vào tình trạng mất quốc tịch mà không biết.
Kết luận
Mất quốc tịch là một vấn đề pháp lý nghiêm trọng có thể ảnh hưởng sâu sắc đến quyền cư trú, tự do đi lại và cả quyền con người. Thông qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn rõ ràng về mất quốc tịch là gì, sự khác biệt với từ bỏ hay tước quốc tịch, cũng như các trường hợp phổ biến và quy định của một số quốc gia năm 2025.
Đặc biệt, việc nắm rõ quy định của quốc gia mình đang sinh sống hoặc dự định nhập quốc tịch là yếu tố then chốt để bảo vệ quyền lợi pháp lý và tránh rơi vào tình trạng không quốc tịch.
Để hiểu thêm về các chủ đề liên quan như tước quốc tịch, song tịch, quyền giữ quốc tịch khi định cư nước ngoài, bạn có thể xem thêm các bài viết chuyên sâu trên blog của VICTORY – nơi cập nhật thông tin di trú mới nhất từ các quốc gia hàng đầu.
Xem thêm: Bảng giá quốc gia mua quốc tịch nước nào rẻ nhất?
